Eseo monatotria
Gitaro
Omaĝe al Celedonio Romero, kiu ĵus mortis post gitara
vivo. Celedonio, kiam mi aŭdas cian muzikon, mi atestas, ke ci vivas!
Gitaro estas tre malnova muzikilo. Oni kutime nomas ĝin klasika gitaro
por diferencigi ĝin el elektrika gitaro; sed tio ne taŭgas, ĉar neniu
klasika komponisto verkis muzikaĵon por ĝi. Nur Schubert (ankaŭ Beethoven,
kvankam tio estas diskutebla) komponis por gitaro -kune kun aliaj
instrumentoj, tamen, sed Franz Schubert -kiel vi eble scias- ne estis
klasika sed romantika muzikisto, same kiel Beethoven.
Gitaro senadjektiva ja estas la hispana gitaro, ĉar ĝi
naskiĝis en Hispanio. Araboj -tiuj karaj avoj niaj- 
alprenis rudimentan muzikilon en nia lando. Poste, en 1570, Vicente
Espinel aldonis kvinan kordon -ankaŭ nomita la espinela kordo pro tio-,
kiu sonas je la frekvenco de 440 c/s, kaj poste modesta nekonatulo aldonis
pluan sesan kordon en la jarcento 18ŭ. Murciana Narciso Yepes aldonis
aliajn kvar kordojn antaŭ kelkaj dekoj da jaroj, sed li ne estis sekvita
de aliaj gitaristoj, ĉar oni opinias, ke pere de kvar utilaj fingroj je la
dekstra mano oni preskaŭ ne povas silentigi nedeziratajn notojn kutime,
kaj sekve oni ne povos bremsi kvar pliajn kordojn...
En Hispanio la gitaro ĉiam estis popola, kaj ĝis la fino de la 19ŭ
jarcento, nur aficionados (tio estas, amatoroj) ludis ĝin,
precipe hejme, kaj famaj estis barbiroj kaj ciganoj inter ili. Antaŭ tiam,
estis liuto kaj ĉefe vihuela (violo) la muzikilo por la riĉaj klasoj, dum
gitaro -pli simpla, sen duoblaj kordoj- restis propraĵo demotika (popola).
Je la jarocento 17ŭ aperis kelkaj gitaristoj kiuj eĉ lasis lernolibroj por
bone ludi la gitaron, kiel la fama Instrucción de música sobre la
guitarra española y método de sus primeros rudimentos hasta tañerla
con destreza (instruado pri muziko pri la hispana gitaro kaj
metodo de ĝiaj unuaj komencaĵoj por manludi ĝin lerte) de Gaspar Sanz,
publikigita en 1674. Sed li ne estis sola, ĉar aliaj hispanoj verkis
similajn libroj, kiel ekzemple Luys Milán, el Valensja (El maestro,
la majstro, 1535), Valderrábano (Silva da sirenas, 1547),
Bermudo (1555) kaj Amat (1596).
Sed en la pasinta jarcento aperis muzika giganto, Fernando Sor, kies 64
verkoj por gitaro estas ankoraŭ luditaj de gitaristo tra la tuta mondo.
Bedaŭrinde, ĉar li estis afrancesado (francigita, tio estas,
akceptis la francan regadon de la frato de Napoleon'), li devis ekziliiĝi
kaj liaj verkoj ne plu estis konataj en Hispanio. Poste, je la fino de la
jarcento kaj komenco de la jarcento 20ŭ, Francisco Tárrega fondis novan
skolon pri gitaro, kaj levis tiun instrumenton ĝis la graveco kiu
korespondas al ĝi. Ankaŭ Andrés Segovia-n oni devas citi, ĉar liaj taŭgaj
adaptoj kaj eltrovoj de antaŭa muziko (por gitaro kaj ankaŭ aliaj
muzik-iloj), inter ili tiu de Fernando Sor, indas doni al li postenon en
la historio de la muziko, aldone al sia mastreco ludante la ilon, kiu
gajnis por li la titolon de plej bona gitaristo en la mondo.
Hodiaŭ multaj famaj aŭtoroj verkas por gitaro, kiel Jean Absil (belgo),
Mario Castelnuevo-Tedesco kaj Luigi Nono (italoj), Federico Moreno Torroba
kaj Joaquín Rodrigo (hispanoj), kaj tiel plu. Inter ili, mi ŝatus
elstarigi Joaquín Rodrigo, kiu malgraŭ lia blindeco verkis la plej
notindajn muzikpaĝojn iam ludataj de gitaro. Mi referas -kompreneble-, al
lia Concierto de Aranjuez, kies guajira (gŭaĥira,
tipa kuba danco, tie nomita Allegro con Spirito) kaj marŝo (tie
nomita Allegro Gentile) tre arte ĉirkaŭflankas ege sentite aman
kanton, tie nomita Adagio. Kaj tiun parton kantisto Richard
Anthony plagiatis dum la jardeko 60. Eĉ kelkaj konatuloj diris tiam, ke
hispana muzikisto estis faranta orkestran aranĝon pri tiu kanto. Sed
Rodrigo jam estis farinta la tutan koncerton je la jaro 1940. Multaj
gitaristoj ludis la koncerton, inter ili Celedonio Romero. Sed ne Andrés
Segovia. Por tiu Joaquín Rodrigo verkis Fantasía para un
gentilhombre (Fantazio por afektema viro), sur temoj de Gaspar
Sanz kiujn oni trovas en la Instrucción... Tamen, se oni aŭskultas
la originalajn temojn kaj la Fantasía-n, oni ne povas ne agnoski
la genion de Joaquín Rodrigo.
Sed gitaro ankoraŭ estas uzata ĉie kiel popola muzikilo. Ĉar -kiel
Gaspar Sanz diris- no es moça de mírame y no me toques (ĝi ne
estas virino por rigardi sed ne tuŝi [ludi] ŝin). Fakte gitaro povas esti
tre facila kaj malfacila instrumento samtempe: post kelkminuta instruado
oni povas scii tri posiciones (manposiciojn) kaj akompani sian
kanton. Sed se oni volas, ke la gitaro kaj kantas kaj akompanas sin, oni
devas studi serioze dum longaj jaroj. Estas domaĝe, ke en Hispanio gitaro
ne estas pli prizorgata de la registaro. Vi povas serĉi profesoron
privatan, aŭ akademion, sed se vi elektas studi ĝin en konservatorio, vi
devas scii,ke ne estas la plej bona elekto: dum multe da jaroj vi studos,
sed eble via ludado ne estos tiel bona, kiel dezirite, estante la kaŭzoj
tre malsimplaj: institucia, strategia, profesora...
Ekzistas gitara premio en Castellón de la Plana ĉiu jare. Tio estas, ĉar
Castellón (pr. kasteĝon') estas la naskiĝlando de Francisco Tárrega. Tiu
homo estas konsiderata la patro de la nova hispana skolo gitara, ĉar kiam
li estis dekok jaraĝa li komencis sian unuan gitaran turneon tra Hispanio,
Portugalio, Francio kaj Britio. Samtempe, li verkis multajn belajn verkojn
por nia instrumento, estante la unua ludaŭtoro de gitaro post
jarcento; sed lia ĉefa kontribuo al la gitaro estas, ke li disvolvis novan
tenikon ludi, kaj li havis multajn famajn disciplojn, kiel Miguel Llobet,
Emilio Pujol (kies fama Escuela razonada de guitarra, t.e.
rezonita skolo de gitaro) estas eĉ nun la prototipo de manlibro pri
gitaro) kaj la jam menciita Andrés Segovia.
Renato Rodríguez
