Recenzo "Ek al leg'"
Hektor Alos kaj Kiril Velkov, "EK AL LEG'! LEGO LIBRO POR PERFEKTIĜO EN
ESPERANTO", Sofio, Bulgara Esperanto-Asocio, 1991, 2 kajeroj, 91 + 195 pĝ.
Jen
nova krestomatio en Esperanto. Kion novan ĝi alportas al niaj komencantoj?
Kiajn novajn tutojn ĝi ofertas? Mi risku jam respondi: "Ek al leg'!" do
prezentas bonegan enhavon en aĉe aĉaj bindo kaj papero. Ne malofe,
legontoj aĉetas librojn laŭ la ekstera aspekto; tute ne laŭ la (nekonata)
enhavo. Tial, verko por komencantoj estu tiel eble plej alloga kaj
sinpropona jam de la unua vido, male ĝi riskos malfacilan disvendon. Eĉ
pli negative impresas la abundaj preseraroj de "EK AL LEG'!", ĉefe en la
unua kajero. Ĉu ŝuldite al hasteco, ĉu al simpla neglekto? Mi ne scias.
Feliĉe, la tre trafa enhavo, la adekvata elekto far la kompilintoj
kompensas la peneton legi tiun tuj disfalontan libron. La stranga
orient-eŭropa kutimo disigi unuopan verkon po du volumoj ĉi-kze havas
klaran kialon: la unua "kajeroj" (kia insulto, ja libreto!) duone dika ol
la dua, celas "provoki la esperantistojn eklegi -precipe per tekstoj
amuzaj, specimenoj el la literaturoj klasika kaj moderna (kaj) informoj
pri la Movado", dum la dua "jam havas la taskon profundigi la sciojn pri
la originala Esperanta literaturo kaj tiel riĉigi la vortprovizon, ankaŭ
per neologismoj". Tio fakte signifas, ke la unuaj kajeroj pli amuzos la
verajn komencantojn, dum la dua ĉefe ĝojigos beletremajn progresintojn. Ne
hazarde, la komenca teksto estas eltiraĵo el la romano de U. Matthias
"Fajron sentas mi interne", iel spegulanta la timojn kaj sentojn de
esperantistiĝonto. Mi perceptis tiun fragmenton kiel ŝlosilon de la tuta
"EK AL LEG'".
La decido antologii ne nur "veran" beletron, sed inkludi ankaŭ interesajn
KONTAKTO-artikolojn unua- (eventuale dua ka tria-) nivelajn montriĝas
rekta trafo, same kiel la abundaj informoj pri la movado (ekz., LA ĈEFAJ
ESPERANTAJ ORGANIZAĴOJ, I. p. 9; LA DELEGITOJ DE UEA, I. p. 10). Jen
konstanta trajto de ambaŭ kajeroj: oni legas ne nur en, sed ankaŭ pri
Esperanto, nome, komencantoj poiome kaj nerimarkite eniĝas en la
Esperantan kulturon. Se aparta Esperanto-kulturo estas fakto, tion ni tuj
montru al niaj komencantoj, ĉu ne? La priaŭtoraj komentoj, mallongaj kaj
oportunaj, taŭgas ofte por aludi priliteraturajn verkojn kaj revuojn,
sendube cele al estontaj studemuloj de nia originala literaturo.
(Parenteze: "EK AL LEG'" antologias nur originalojn, malkiel la bonega
"BAZA LIERATURA KRESTOMATIO", de V. Benczik; do, iel ambaŭ verkoj
komplementas unu la alian). Tial abundas aludoj al ESPERANTA ANTOLOGIO,
TREZORO, PARNASA GVIDLBRO, LITERATURA FOIRO k.m.a.. Perfekte! Fakte,
iomete da literatura kritiko aperas ne nur en tiuj kvazaŭ apartaj
prikomentoj, sed foje ankaŭ en la antologierojn mem (ekz. P.
Martinelli, Edmont Privat kiel poeto, II. p 15; G. Silfer, La
Esperanto-literaturo: fenomeno unika, II, p. 130) Mi nur bedaŭras iom pli
da tiaj specimenoj, kontraŭe al primovadaj informoj, svarmantaj tra ambaŭ
kajeroj.
Traleginte nur la indekson, tuj konstateblas, ke ĉiuj gravaj Esperantaj
aŭtoroj enestas la krestomation (entute, pli ol 70, se mi ne miskalkulis).
Ne mirige, la fragmentoj ja bonas, ĉar ĉefe elektitaj surbaze de la vaste
agnoskataj ESPERANTA ANTOLOGIO, TREZORO, kaj BAZA LITERATURA KRESTOMATIO.
Tio ne signifas, ke "EK AL LEG'!" gurde papagas tiujn tri verkojn -mi jam
menciis ĝiajn originalaĵojn- kaj ankaŭ ne malhelpas eltrovi novajn
juvelojn (elstare: M. Fernández, "Returne", I. p. 85; G. Kamaĉo, "Kia la
semo", II, p. 175).
Resume do, tre taŭga krestomatio por komencantoj, bona laŭ enhavo kaj
prikomentoj, malbona laŭ ekstera aspekto... sed sendube ege ĉipa!
Antonio Valén.
