«In vilagho de la Mancho, kies nomo mi ne volas memori...» estas la komenco de la esperanta traduko de El ingenioso hidalgo don Quijote de la Mancha, de Cervantes, en Esperanto. Ankaŭ la verkojn de ĉi tiu geniulo, oni jam tradukis en Esperanton ĉiujn verkojn de Shakespeare kaj la aliaj gravaj verkistoj de universala literatura- Multaj libroj tradukitaj en Esperanton ne havas hispanan aŭ anglan tradukon, kaj ankaŭ ekzistas larĝa literatura originala de Esperanto. Tiu ĉi lingvo ja povas subteni larĝan, gravan literaturon. La diferenco estas, ke tiu literaturo estas sendependa de tiuj kapriĉoj de grandaj firmaoj eldonistaj, kiu decidas laŭvole kia literatura traduki kaj kia ne estas tradukota. Verkojn kiel Kalevala, ekzemple, vi povas trovi nur en Esperanto kaj sia originala idiomo. Kaj la granda diferenco estas ke la tradukinto estas ĉiam naskiĝis en lando kies patralingvo estas tiu de la originala verko, malsame kiel la tradukistoj de la aliaj lingvoj.
Rilate al vasta kulturo, la kulturo de Esperanto estas la internacia kulturo, kio estas la plej vasta el ili.
Esperanto NENIAM volis _ nek volos _ uzurpi la loko de iu ajn lingvo etna, kaj se iam oni klopodus fari tion, ni geesperantistoj el la tuta mondo forlasus ĝin. Esperanto ekzakte klopodas malebligi, ke iu lingvo etna altrudos aliajn lingvojn kaj kulturojn _ kiel la angla faris kun la gaela kaj multaj amerikaj lingvoj _ pere de sia mera ekzisto.
Aliflanke, Utopio estas la titolo de libro verkita de Sankta Tomaso Moro (angla ŝtatisto murdita de Henriko VIII) kiu temas pri ideala urbo kie ĉiu urbano vivas pace kaj armonie. Sed ĥimero estis mitologia besto kiu havis virinan kapon, korpon leonan kaj aglajn flugilojn. Konfuzi ambaŭ aferojn estas konfuzi niajn plej noblajn revojn kaj niajn malplej bonajn koŝmarojn!