Recenzo
Komentoj pri "La verda libro"
de
Muamaro la Gadafio. (*)
Ĉi tiu libro, kiel "La Sankta Biblio" kaj "La nobla Korano", ĝia 
titolo
estas pli konata ol ĝia enhavo. Mi legis ĝin kaj trovis, ke ĝi povas esti
tiel atentinda kaj efike revolucia kiel la ĉefverkoj de Kartezio, Kantio,
Darvino aŭ Markso. Tamen mi agnosku, ke ĝia karaktero estas pli
manifesteska ol enciklopedia, kaj ke ĝiaj 136 paĝoj (en hispana eldono)
povus fariĝi nenombreblaj per klarigaj komentarioj. Sed mi ne faros tion,
kion eble la aŭtoro mem -aŭ aliaj- jam faris aŭ entreprenis. Mi nur
prezentos koncizajn notojn pri la enhavo post supraĵa legado.
"La Verda Libro" konsistas el tri partoj:
- La solvo de la problemo pri demokratio.- La Popola Povo-.
- La solvo de la ekonomia problemo. -La Socialismo-.
- La socia fundamento de la Tria Universala Teorio.
Unue, mi klarigu, ke la Tria Universala Teorio (T.UT) estas nomo de
mondkoncepto eksplikata en tiu verko. Provizore sufiĉu scii, ke ĝia
"peljo" estas la naturo. Kion ni komprenu per tiu vorto, ni vidos poste.
La unua parto supozigas, ke nur demokratio estas konsiderinda; ĉiuj homoj
havas samajn rajtojn (laŭnature, ĉar privilegioj estas home faritaj), do
ĉiu rajtas regi sin.
Gadafio kritikas la tradician religion de demokratioj kiel falsan: ĉe ĝi
popolo ne regas sin mem, sed registaro pretendas reprezenti la popolon,
dum neniu rajtas reprezenti aliajn. Laŭ li, reprezenti estas mensogi;
intereso de parto ne koincidas kun tiu de tutaĵo.
Li prezentas jenan solvon: asembleajn kunvenojn, en kiuj koncernatoj
decidas pri siaj aferoj kaj nur pri siaj.
En la fino, tamen, realisma Gadafio akceptas (ŝajnas, ke amare), ke la
praktiko altrudas regadon far la fortuloj.
En la dua parto ni trovas, ke la decida fonto de ekonomiaj problemoj
estas ekzisto de salajroj; ĉi tiuj implicas ekspluatadon, forvendon de
propra libero. La solvo al la sistemo de dungado estas kunlaborado. Ĉiuj
rajtas konsumi riĉaĵojn laŭbezone. Kaj tio produktita apartenas al ĉiuj,
aŭ almenaŭ al la produktintoj. Kaj produktinto estas ĉiu kunlaborinto. Ĉe
tio komenciĝas ŝanas nekongruaĵoj.
Servado ne estas konsiderata kiel libera laboro, do ne kiel kunlaboro ĉe
produktado. Sed tamen tio restas denove klara, kiam sciiĝas, ke la natura
ordo postulas, ke ĉiu zorgu pri si mem, pri sia hejmo, pri siaj ideoj,
kiel fakte okazas en libera naturo. Tamen kongruecon de plia aserto mi
ankoraŭ ne kaptis. La aŭtoro skribas, ke eblas malsama riĉeco ĉe
plenumantoj de publika servo. Do ŝajne ekzistas parto de la socio, pro kiu
ne validas la regulo "pli ol sufiĉe estas trompe. Sed Gadafio mem diras,
ke profiti sian kapablon, lerton aŭ alies handikapon por alpreni pli
grandan porcion de la komunaj riĉaĵoj-havaĵoj estas kiel ŝteli. Certe do
mankas eksplika klarigo de la menciita aserto.
La tria parto prezentas profilon de la T.U.T. Mi ne scias la devenon de
tiu esprimo; nur supozas, ke ĝi probable celas trian vojon
interkapitalismo kaj komunismo. Sed atentu! Tio tute ne pensigu vin pri
diktatorecaj reĝimoj, nazioj kaj faŝistoj. La araba socio -el kiu fontas
nepre, malgraŭ eventualaj ĉiudirektaj... influoj, la persono kaj
menso de Gadafio- havas alian strukturon ol okcidenta Eŭropo aŭ aliaj
luliloj de diktatoroj; sekve ĝiaj produktoj povas ne simili al tiuj de ni
konataj.
La verkinto prezentas insekve kaj preskaŭ ĉenere bazon, sekvojn kaj
konsekvencan parton de la tiel nomebla superstrukturo de la T.U.T., tio
estas, de mondo en natura ordo.
Ekzistas unu natura strukturo aŭ ordo en la homa socio. Ĝi konsistas el
jenaj unuoj, de pli al malpli kungluiĝemaj; individuo, familio, tribo,
nacio, homaro. Harmonio povas regi, se oni atentas komunajn interesojn. La
naciajn malplimultojn li konceptas kiel malglataĵojn trudatajn de
kontraŭnaturaj homaj agoj.
Ankaŭ ekzistas same naturaj roloj de viroj kaj virinoj, malhelpataj nur
de kontraŭnaturaj trudoj. Ekzemple, viro devus produkti dum virino zorgas
la hejmon, ĉar tia labordivido estas la plej konforma al ilies
fiziologioj. Se ne okazus tiele, la kaŭzo estus salajrosklaveco, kiu
forprenas la produktaĵon de la produktanto. Tamen, la aŭtoro asertas, la
naturo altrudus sin reage
La natura ordo certigas, ke, post la flavuloj kaj blankuloj, la nigruloj
regados la mondon kompense al sia antaŭa subpremiteco.
Natura estas ankaŭ la rajto lerni, kiun severe limigas la devigaj
lernobjektoj: ĉiu elektu tute libere. Temas pri la rajto scii kaj pri la
rajto elekti.
Esperantistojn verŝajne interesos liaj pensoj prilingvaj. Li opinias la
alprenon aŭ aperon de un ulingvo por la homaro -rememoru la moton de
Ŝlejero: Menade bal, püki bal-, ke ĝi estas dezirinda kaj opazos
poiome (sed kiele?) Li diras, ke ĝi devas esti heredata, se ĝi transdonu
ĉiajn kulturajn valorojn kaj se ĝi estu esprime tiel suka kiel la nunaj
heredataj lingvoj. MI atentigu ĉi tie, laŭ nia sperto, ke senti lingvon
povas precipe nekonstantaj uzantoj, la sukon de lingvo sentas (antaŭ ol
analizi) plej subtile kaj detale ĉiutagaj, prefere ekskluzivaj uzantoj,
kiuj tuj rekonas la etoson de difinitaj lingvouzoj. Mi plej ŝatis lian
pritrakton de spektakloj. Gadafio distingas individuajn disde kolektivaj
homaj agoj. Manĝi, Preĝi, ĝui klimatizadon kaj similaj estas jen
individue, hen plurope efektivigataj. Laŭ li , estas absolute stulte
spekti, ke unu aŭ pluraj personoj faras ion (krom por lerni). Oni mem
faru. Se ne, oni ne spektu: nur stultulo rigardus alian manĝi aŭ preĝi
aŭ... Same pri sporto. Aŭ por rajdado: nur nekapabluloj spektas anstataŭ
partopreni, kaj tia nekapablo estas bedaŭrinda. Ĉiu deziranta lerni rajdi
devus lerni sen pliaj nuntemapaj problemoj malhelpaj.
Ankaŭ la teatron li ne trovas serioza. Ĝi estas nur por tiuj ne sciantaj
vivi, malseriozaj pri sia vivo, klaĉemaj (la aŭtoro ŝajne suponzas, ke
ĉiuj atentas la seriozigajn flankojn de sia vivo).
La luktojn li lokas en la vivo de homaj oferoj, dueloj kaj similaj kiel
sovaĝajn, ne civilizitajn kondutojn. Imageble, lia sinteno antaŭ
taŭroludoj estus jena: se oni buĉu taŭron por manĝo, oni buĉu ĝin sen
pliaj trompaj ŝercoj kaj torturoj, kaj malmankas la sangavidaj
spektantoj. Se oni amuziĝu, mense sana persono povas certe trovi aliajn
pli naturajn manierojn kun aŭ sen bestoj.
Fine, Gadafio laŭdas la vivostilon de beduenoj, harditaj de malfacila
vivo en la dezerto, kiu aprecigas al ili naturan sintenon, normalecon en
ĉiuj flanko de la vivo. Ekzemple, beduenoj malatentas spektaklojn kiel
sensencajn; ili mem festas kaj ekzerciĝas laŭbezone kaj propravole. Jen
modello de naturaj homoj kaj homaro.
Nu, per tio vi ne havas kompletan bildon pri "La Verda Libro", tiom
malpli pri la T.U.T kaj eĉ malpli pri la realo en Libio. Por tio vi devus
mem priesplori.
Rikardo F.A.R
(*) Muamaro la Gadafio (Mu'ammar al -Kaííâfi)
