Ekzemple: "Muŝoj manĝis la restaĵojn de la tagmanĝo sur la tablo". Se oni senĉapeligas la "s" en la subjekto de la frazo kaj skribas aŭ diras "musoj", la frazo estas ankoraŭ senchava, sed la signifo ŝanĝiĝis.Antaŭ pluraj jardekoj Lanti, la fondinto de la sennacieca movado, lanĉis la batalkrion "For la neŭtralismon!". Por enkonduki la temon de tiu ĉi artikolo, mia militkrio estas "For la paronimismon!"
Kio estas las paronimismo? Ĉu nova politika teorio aŭ religia doktrino? Ĉu eble stato de toksiĝo laŭ la klarigo de unu el la signifoj de la sufikso "-ism-" en Plena Ilustrita Vortaro (PIV)? Nu, oni alproksimiĝas. Paronimo estas difinita kiel "vorto preskaŭ samsona kiel alia, sed sence malsama (ekz. pesi-pezi)". Estas citinda la ekzemplofrazo sekvanta la difinon en PIV: "en Esperanto la paronimoj estas principe evitindaj, krom se iliaj sencoj estas tre malsamaj". La longa sed nekompleta, listo de paronimoj en la libro "Esperantonimoj" de Marinko Ĝivoje povas konvinki eĉ la plej dubeman skeptikulon, ke la paronimismo jam grave infektas Esperanton. Jen kelkaj simplaj ekzemploj:
gaino kazo lamo muso roso
gajno kazeo lamao muŝo rozo
La signifoj en ĉiu vortparo estas tre malsamaj, tamen eĉ en kunteksto oni povas kelkfoje miskomprenigi leganton, se oni ne uzas la ĝustan vorton. Ekzemple: "Muŝoj manĝis la restaĵojn de la tagmanĝo sur la tablo". Se oni senĉapeligas la "s" en la subjekto de la frazo kaj skribas aŭ diras "musoj", la frazo estas ankoraŭ senchava, sed la signifo ŝanĝiĝis.
Jen kelkaj ekzemploj de misuzo de paronimoj, kiujn mi ĉerpis el antaŭ nelonge publikigitaj tekstoj:
1./ Fronto/frunto.-
Tiaj kontrolitaj libroj ricevas sur la fruntpaĝo la indikon "KONTROLITA DE EVA" (Heroldo de Esperanto).
"Fruntpaĝo" estas erara, ĉar "frunto" estas anatomia termino, signifanta la superokulan parton de la vizaĝo inter tempioj. La antaŭa parto de objekto kiel libro aŭ revuo estas "fronto".
2.- Pensio/pensiono
La prezoj inkluzivas plenan pension en Ĉinio... (Heroldo de Esperanto).
La kunteksto temas pri vojaĝokostoj por partoprenontoj en karavano, kiun oni organizis por la Universala Kongreso en Pekino. La uzo de la vorto "pensio" estas sensencaĵo, ĉar neniu vojaĝagentejo povas aranĝi emeritiĝon de siaj klientoj en kongreslando. "Pensio" estas monsumo, kiun laborinta persono ricevas regule anstataŭ salajro, kiam ĝi atingas difinitan aĝon, devigantan ĝin ĉesi labori. La ĝusta vorto, kiu estas bezonata en la kunteksto, estas "pensiono", kiu estas aranĝo en domo aŭ hotelo por pagi inkluzivan prezon por loĝado kaj manĝado.
3.- Oferi/oferti
Por fremdaj studentoj okupataj de Koreaj studoj, KEF (Korea Esplora Funduso) oferas unu monatan programon dum somero en kiu 9 specialaj lekcioj oferiĝas por subjektoj, kiuj inkluzivas Korean lingvon, historion. (La Espero el Koreujo).
La intermiksado de la du paronimoj "oferi/oferti" estas tre ofta en ĉiuj partoj de Esperantujo. La baza signifo de "oferi" estas fordoni ion valoran, por akiri ion, kion oni rigardas kiel pli valoran aŭ por servi aŭ utili al io aŭ iu. La sekvaj ekzemploj ilustras, kiel "oferi" estu uzata.
En la citaĵo, KEF ne oferas, t.e. fordonas, programon kaj lekcioj ne oferiĝas, alivorte fordoniĝas. La koncerna institucio prezentasaŭ proponas la programon kaj lekciojn al fremdaj studentoj, interesiĝantaj pri koreaj studoj. Oni povas uzi ankaŭ la vorton "oferti", kies baza signifo rilatas al la komerco: "proponi (varon) al kliento". Estas eble plivastigi tiun signifon, se oni rigardas la menciitajn programon kaj lekciojn kiel specojn de intelektaj varoj, kiujn povas ricevi studemuloj rolantaj kiel klientoj de la institucio.
La celo de tiu ĉi artikolo estas montri, kiel paronimoj kaŭzas malfacilaĵojn ne nur por la lernado de Esperanto sed ankaŭ por ties klara kaj neambigua uzado. Estas substrekende, ke la citatajn erarojn ne faris komencantoj aŭ lernantoj sed spertaj kaj bone konataj esperantistoj. Krome, eĉ la korektistoj kaj redaktoroj de la periodaĵoj ne sukcesis senerarigi la tekstojn antaŭ publikigo. Verkantoj de lernolibroj, kompilantoj de vortaroj kaj instruantoj de Esperanto devas dediĉi apartan atenton al la ĝusta uzo de paronimoj. Se tio ne okazos, estas antaŭvideble, ke dum la dua jarcento de Esperanto, la samaj eraroj kiel tiuj pritraktitaj ĉi-supre makulos publikigaĵojn, kaj ne estos eble daŭre akuzi la povran presejan koboldon pri ĉiuj eraroj.
La plago de paronimoj en Esperanto neniam tute formalaperos, krom se oni forigos tiujn leksikajn elementojn de la lingvo. Tio estas apenaŭ ebla rilate tiujn paronimojn, kiuj estas Fundamentaj kaj oficialigitaj. Eble oni povas anstataŭigi kelkajn membrojn de paronimaj grupoj per novaj morfemoj, kiel faris Ido. Jen ekzemplo, kiu montras, kiel estis eliminita la konfuzo inter "oferi/oferti". En Ido "oferi"= sakrifikar, kaj "oferti"= ofrar. Mi proponas, do, ke en la estonteco oni provu eviti la enkondukon de novaj paronimoj. La devizo de esperantologoj kaj leksikografoj estu: "For la paronimismon!"
Bernard Golden
